Os clásicos e o "saque de peón"

Manuel Cárceles Sabater (1850-1933) foi un afamado médico madrileño e ao mesmo tempo un afervoado damista que contaba cunha estupenda biblioteca especializada no noso xogo. Considerado o último dos grandes clásicos, publicou en 1904 o "Tratado del Juego de Damas" dedicado integramente á "Apertura do Río". Na parte introdutoria presenta unha serie de instrutivas posicións, como a do "saque de peón", que nos poden servir de grande axuda para aprender a rematar os xogos.

Desde o punto de vista das brancas, na terminoloxía damista chámaselle "saque de peón" a todo aquel final no que dúas damas, con dominio do río, máis un peón situado no cadro "2" loitan contra unha dama acompañada por outro peón na casa "9". A posición é gañadora para o bando forte sacando o peón no momento xusto e levándoo a dama. A tarefa, desde logo, non é doada e, de feito, trouxo de cabeza a moitos damistas. Raro é o tratadista que non cometeu algún erro na súa exposición e ata algún xogador consagrado non conseguiu gañar este final en campionato. Existen varios métodos fiables, agora ben, non se debe optar polo dos autores clásicos españois pois, como xa apuntei no Nº 455 da Enciclopedia Damista (Agosto do 2002), permite acadar o empate ao bando débil.

Recentemente vin aplicar este sistema nun enfrontamento "on line" da Ludoteka a un xogador que se fai chamar "Intilejencia" e o seu rival tivo o empate na man, mais non o coñecía. Por ser un asunto sumamente interesante e instrutivo ímolo expoñer hoxe aquí.

Pablo Cecina Rica (1718)

XOGAN BRANCAS

Para Montero (1591) o pase do peón era imposible. Lorenzo Valls (1597) consegue levar o peón a dama, pero empeza xa con el na casa "6". Cecina Rica (1718) intentou sistematizalo no seu "LANCE XXIII" pero pasa por alto a nosa manobra defensiva. Os demais autores que lle seguiron, incluído o Dr. Cárceles Sabater (1904), nada novo acrecentaron e arrastran o erro.

A partir da posición do diagrama de arriba continúan:

1.01-28, 03-13; 2.16-03, 13-27; 3.03-17, 27-20; 4.28-10, 20-15; 5.10-14, 15-12; 6.14-28, 12-15; 7.17-10, 15-24; 8.28-31, 24-20; 9.31-24, 20-30; 10.02-06, 30-21; 11.10-19, 21-18; 12.24-20 ...

Aínda que por distinta orde, a esta posición foi á que tamén se chegou na partida da Ludoteka que antes mencionabamos. [VER DIAGRAMA]

Henrique Guerra (2002)

XOGAN NEGRAS E EMPATAN

12. ... 18-13!; 13.06-11, 13-18!;

O comezo da nosa manobra defensiva. O Dr. Cárceles Sabater [Lance 46 - apartado 5] continuaba con 13. ... 13-06; 14.11-15, 06-03; 15.20-24, 03-16; 16.24-31, 16-12; 17.19-29, 12x19; 18.29x15, 09-05; 19.31-28 [G.B.]

14.11-15, 18-25!!;

A clave da manobra defensiva.

15.20-30 ...

Para impedir 15. ... 25-11; debido ao gancho con 16.19-23, [G.B.] pero ....

15. ... 25-29!; EMP.

O cambio de damas nada arranxa e non se pode impedir a perda do peón "15" despois de 09-05.

::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::

PASE DE LORENZO VALLS

O máis difícil deste final e efectuar a saída do peón sen comprometelo, algo que estudaremos nas dúas próximas semanas.
Para completar o tema dos autores clásicos imos examinar agora a situación á que aludimos cando comentamos a xogada 12. As brancas xa superaron a primeira fase e teñen o peón avanzado un paso. Vexamos como Lorenzo Valls levaba este peón a dama.

Lorenzo Valls (1597)

XOGAN AS BRANCAS E GAÑAN

1. 03-12, 18-21;

As negras non abandonan a paralela 4/25 para manter cortado o paso do peón. Se decidisen atacalo con 1. ... 18-13; segue 2. 06-11, 13-06; 3. 12-15! (nótese que non vale 3. 11-14 porque despois de 3. ... 06-03; perden unha das dúas damas debido á ameaza 09-05.) 3. ... 06-03; 4. 15-29 e o peón pasa sen máis problemas, pois se 4. ... 03-06; as brancas gañan co gancho 5.01-19.

2. 12-08, 21-04;

Para impedir que a dama branca apoie o peón desde a casa 4. O atranco é momentáneo pero ao menos conseguen descolocar a outra dama.

3. 01-28, 04-18;

As brancas escollen a mellor casiña, pois desde 28 poden defender calquera ataque sobre o peón. O bando rival non consegue retrasar por máis tempo a desaloxe da paralela 4/25 e busca impedir o avance de peón de forma indirecta co ataque en 31.

4. 08-04, 18-31;

Non hai nada mellor. Se 4. ... 18-27; con 5. 06-11 o peón avanza de forma imparable xa que o intento de obrigar ás brancas a autotaponar o río con 5. ... 27-20; fracasa fulminantemente. Pérdese a dama despois de 6. 28-24 seguido de 7. 04-11.
Pedro Ruíz Montero presenta unha situación moi similar á da liña principal. El desaloxa á dama branca, non desde 4, senón desde a casiña 25, que para os efectos é o mesmo; pero logo ao contestar ao ataque 4. ... 18-31; obcécase con que a dama ten que ir a 10 e non consegue progresar, polo que considera este final como empatado. Posteriormente Lorenzo Valls revisa o método e consegue dar coa idea que permite rematar esta posición.

5. 28-01, 31-24;

A continuación máis resistente. Ao ter o branco a dama en "1", só esta xogada retrasa o avance inmediato do peón.

6. 04-11, 24-31; 7. 06-10, 31-24;

De nada serviría 7. ... 09-05; por 8. 11-02, 31-09; e 9. 10-14 [G.B.] pola “forzosa".

8. 11-02, 24-31; 9. 10-14, 31-22;

A situación xa esta clara. Só vamos a comprobar o número de movementos que se necesitan para levar o peón a dama.

10. 02-24, 22-29; 11. 14-18, 29-26; 12. 24-02, 26-12; 13. 18-21, 12-08; 14. 21-25, 08-29; 15. 02-11, 29-22; 16. 25-29 ...

E o peón coroou en 16 movementos. [G.B.]